Ο Άλαν Ι. Λέσνερ, ψυχίατρος και πρώην επικεφαλής του Εθνικού Ινστιτούτου της Κατάχρησης Φαρμάκων δήλωσε κάποτε: «Η πεποίθησή μου είναι ότι σήμερα... εσείς (ο γιατρός) θα πρέπει να φυλακίζεστε, αν αρνηθείτε να συνταγογραφήσετε τα SSRI (νέοι τύποι αντικαταθλιπτικών) για την κατάθλιψη. Πιστεύω επίσης ότι σε πέντε χρόνια από τώρα, θα πρέπει να φυλακιστείτε, αν δεν δώσετε τα φάρμακα που επεξεργαζόμαστε τώρα, στους εθισμένους στο κρακ».

Στα πολλά χρόνια που εργάζομαι για τη μεταρρύθμιση της ψυχικής υγείας, έχω μιλήσει με εκατοντάδες γιατρούς και χιλιάδες ασθενείς, ενώ παράλληλα έχω βοηθήσει να έρθουν στο φως πολλές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από ψυχίατρους. Ωστόσο, μέχρι πρόσφατα, δεν είχα σκεφτεί ότι ακόμα και τα δικαιώματα των γιατρών μπορεί επίσης να παραβιάζονται. Γιατί θα πρέπει ένας γιατρός να φυλακίζεται επειδή αρνήθηκε να συνταγογραφεί αντικαταθλιπτικά για την κατάθλιψη;

Πολλοί γιατροί πρωτοβάθμιας περίθαλψης έχουν παραδεχτεί ότι υπάρχουν πολλές σωματικές καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές συμπεριφοράς και συναισθημάτων καθώς και τη ζωτική ανάγκη για να γίνει πρώτα έλεγχος γι’ αυτές. Ως επακόλουθο, εάν κάποιος βασίζεται σε ένα αντικαταθλιπτικό για να καταστείλει συναισθηματικά συμπτώματα, χωρίς πρώτα να έχει αναζητήσει και να διορθώσει κάθε πιθανή σωματική ασθένεια, παρέχει στους ασθενείς μια δόση χημικών, ενώ τους αφήνει με μια ασθένεια που μπορεί να επιδεινωθεί.

Τι θα γινόταν αν ένας παθολόγος πρωτοβάθμιας περίθαλψης ή οικογενειακός γιατρός διέγνωσκε και θεράπευε σωστά μια τέτοια σωματική ασθένεια ή μια κατάθλιψη έληγε χωρίς ψυχοτρόπα φάρμακα; Θα μπορούσε εκείνος ο γιατρός τότε να κατηγορηθεί ότι είναι ανήθικος, ή ακόμη να φυλακιστεί με την κατηγορία της «εγκληματικής ιατρικής αμέλειας» επειδή δεν συνταγογράφησε κάποιο αντικαταθλιπτικό φάρμακο;

Τρελό δεν είναι; Νομίζετε ότι δε θα μπορούσε να συμβεί; Λοιπόν, ίσως θα μπορούσε. Αλλά φαίνεται ότι έφτασε η μέρα που ένας καλός γιατρός μπορεί να κατηγορηθεί για ανηθικότητα επειδή άσκησε την επιστήμη της ιατρικής ηθικά. Σήμερα, ένας γιατρός, εξειδικευμένος ή όχι, μπορεί να γίνει υποκείμενο επίκρισης, εκφοβισμού και να αντιμετωπίζεται σαν ένας «περιθωριακός» ένοικος επειδή ασκεί διαγνωστική ιατρική που δουλεύει.

Οι πληροφορίες αυτές έχουν συγκεντρωθεί έχοντας υπόψη γιατρούς, ιδίως αυτούς που θα ήθελαν απλώς να ασκήσουν μη ψυχιατρική θεραπεία, που οδηγούνται από έναν υψηλό σκοπό και φροντίδα που αντιστοιχεί στην καλύτερη παράδοση του Ιπποκράτη, και οι οποίοι θέλουν να συνεχίσουν ελεύθερα το έργο της φροντίδας για την υγεία των ανθρώπων με τον καλύτερο τρόπο που μπορούν. Είναι για τους γιατρούς οι οποίοι ανησυχούν για το γεγονός ότι εκατομμύρια παιδιά παίρνουν συνταγογραφούμενα διεγερτικά χάπια τύπου «σπιντ» που προκαλούν εθισμό, για κάποια υποτιθέμενη ψυχική διαταραχή, τη λεγόμενη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερδραστηριότητας (ADHD).

Υπάρχει διάχυτη μια άποψη για την ψυχική υγεία που εμφανίζεται σήμερα στην πρωτοβάθμια ιατρική περίθαλψη. Οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην «επιτυχία» του διαγνωστικού συστήματος ψυχιατρικής, το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών (DSM-IV). Αυτό το σύστημα και η ενότητα των ψυχικών νόσων της Διεθνούς Κατάταξης των Νόσων (ICD-10) έχουν προωθηθεί σε μεγάλο βαθμό ως ζωτικού χαρακτήρα πρότυπα ψυχικής διαταραχής για γιατρούς που δεν είναι ψυχίατροι.

Υπάρχει όμως και κάτι άλλο εδώ. Το διαγνωστικό σύστημα της ψυχιατρικής δεν είχε υιοθετήσει κάποια νοοτροπία σεβασμού σε επαγγελματικό επίπεδο προς τις παραδόσεις και τη γνώση της πρωτοβάθμιας ιατρικής περίθαλψης και προς άλλες ιατρικές ειδικότητες. Δεν υπήρξε καμία συστατική επιστολή που να λέει: «Σεβόμαστε το απαραβίαστο και τη σπουδαιότητα των σχέσεών σας με τους ασθενείς σας, καθώς και την επιθυμία σας να τους παρέχετε τις καλύτερες υπηρεσίες. Εδώ είναι το διαγνωστικό μας σύστημα, παρακαλούμε εξετάστε το και πρώτα πειστείτε οι ίδιοι βάσει της εμπειρίας σας, ότι βρισκόμαστε στο σωστό δρόμο. Αυτό είναι έγκυρη επιστήμη. Θα εκτιμούσαμε τη γνώμη και την εποικοδομητική κριτική σας. Νιώστε ελεύθερα ακόμα και να φωνάξετε για βοήθεια αν μας χρειαστείτε. Είμαστε στη διάθεσή σας στην αναζήτηση για καλύτερη υγεία».

Αντ 'αυτού, έφτασε στο σημείο να λέει: «Εδώ είναι ένα μικρό παιδί με σοβαρά ψυχικά προβλήματα. Οι ειδικοί μας έχουν ήδη βγάλει διάγνωση, σύμφωνα με την οποία το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να ακολουθήσετε τις αυστηρές οδηγίες μας για τα συνταγογραφούμενα φάρμακα που σας χορηγούμε και να αφεθείτε στην εποπτεία των εμπειρογνωμόνων μας». Ή, για να το θέσουμε διαφορετικά, λέει: «Οι ασθενείς φαίνονται να σας εμπιστεύονται περισσότερο από εμάς, άρα αυτός είναι ο τρόπος που σας υποδεικνύουμε για να διαγνώσετε τις ψυχικές ασθένειές τους, από τις οποίες αναμφίβολα υποφέρουν».

Αυτό είναι το υπόγειο ρεύμα εξαναγκασμού που σημάδεψε ανεξίτηλα την ψυχιατρική, δεδομένου ότι ανέλαβε για πρώτη φορά καθήκοντα επίβλεψης των ασθενών σε άσυλα πριν από 200 χρόνια. Είναι προφανές με ποικίλους τρόπους, ότι οπουδήποτε παρεμβαίνει, καταστρέφει τη σιγουριά, την περηφάνια, την υπόληψη, την εργατικότητα, την ικανότητα να παίρνει κάποιος πρωτοβουλίες, την ακεραιότητα, την ψυχική ηρεμία, την ευημερία και την πνευματική υγεία. Αυτές είναι οι ιδιότητες που πρέπει να αγωνιστούμε για να διατηρήσουν όλοι οι ασθενείς Και όλοι οι γιατροί.

Φιλικά,

Γιαν Ίστγκέιτ,
Πρόεδρος
της Επιτροπής Πολιτών
για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Διεθνώς